SŁOWNIK TERMINÓW SANSKRYCKICH

Literatura religijna, naukowa i akademicka. " Osoba która pragnie zrobić postęp w duchowym zrozumieniu, powinna niezwykle starannie unikać czytania zwykłej literatury. Świat pełen jest zwykłej literatury, która wywołuje niepotrzebne poruszenie umysłu. Literatura taka, jak gazety, dramaty nowele i magazyny, w rzeczywistości nie jest przeznaczona dla robienia postępu w wiedzy duchowej. Prawdę powiedziawszy, została ona opisana jako miejsce dla kruków. Ktokolwiek pragnie zrobić postęp w wiedzy duchowej, musi odrzucić taką literaturę. Co więcej, nie powinny nas obchodzić, wnioski różnych logików czy filozofów. Oczywiście ci, którzy nauczają, muszą czasami spierać się z argumentami przeciwników, jednak tak bardzo, jak jest to możliwe, należy unikać takiego spornego nastawienia." - 07.13.07 Zn.
Vaisnava-Krpa
Posty: 4935
Rejestracja: 23 lis 2006, 17:43
Lokalizacja: Kraków
Kontakt:

SŁOWNIK TERMINÓW SANSKRYCKICH

Post autor: Vaisnava-Krpa » 27 sie 2007, 22:16

Słownik

Acarya – mistrz duchowy, który uczy własnym przykładem.

Acintya-bhedabheda-tattva – doktryna Pana Caitanyi "jednoczesnej niepojętej jedności i odmienności Boga i Jego energii".

Acintya-śakti – niepojęta energia Pana, która działa zarówno w naturze materialnej, jak i duchowej.

Adhoksaja – ten, który jest poza materialną percepcją zmysłową; imię Kryszny.

Ananda – szczęście duchowe.

Arjuna – wielki ksatriya i bhakta, do którego Kryszna wypowiedział Bhagavad-gitę.

Arca-vigraha – inkarnacja Najwyższego Pana w postaci Bóstwa, które przyjmuje formę zrobioną z elementów materialnych takich jak drewno czy kamień.

Arati – obrzęd, podczas którego bhaktowie czczą Pana śpiewem i ofiarowują Mu pokarm, lampki, kwiaty, kadzidło.

Arcana – czczenie Bóstwa; jedna z dziewięciu czynności w służbie oddania.

Astanga-yoga – system yogi mistycznej opisany przez Patanjalego w Yoga-sutrach.

Aśram – cztery porządki życia duchowego w wedyjskim systemie społecznym: brahmacarya (życie studenckie), grhastha (życie w małżeństwie), vanaprastha (wycofanie się z życia rodzinnego) i sannyasa (wyrzeczenie).

Asura – demon.

Astanga-yoga – system yogi mistycznej przedstawiony przez Patanjalego. Składa się z ośmiu etapów: yama i niyama (praktyki moralne), asana (ćwiczenia pozycji cielesnych), pranayama (kontrola oddechu), pratyahara (opanowanie zmysłów), dharana (zrównoważenie umysłu), dhyana (medytacja) i samadhi (głęboka kontemplacja Visnu wewnątrz serca).

Atma – "jaźń"; Atma może odnosić się do ciała, umysłu, inteligencji albo Duszy Najwyższej. Zwykle jednak odnosi się do duszy indywidualnej.

Avatara – "ten, który zstępuje"; inkarnacja Boga, który zstępuje ze świata duchowego do świata materialnego w celu spełnienia określonej misji.

Bhagavan – (bhaga – bogactwa; van – posiadający). Ten, kto posiada w pełni sześć bogactw: piękno, bogactwo, sławę, siłę, mądrość i wyrzeczenie. Określenie Najwyższej Osoby.

Bhagavad-gita – księga będąca zapisem rozmowy między Śri Kryszną a Jego bhaktą Arjuną, w której Pan przedstawia służbę oddania jako najważniejszą metodę i zarazem najwyższy cel praktyki samodoskonalenia duchowego.

Bhagavata-dharma – nauka o służbie oddania dla Pana; ogół zasad religijnych ustanowionych przez Pana.

Bhakta – wielbiciel Śri Kryszny.

Bhakti – służba oddania dla Najwyższego Pana.

Bhakti-joga – joga miłości i oddania dla osobowego Boga.

Brahma – pierwsza żywa istota stworzona we wszechświecie. Upełnomocniony przez Pana, stwarza wszystkie formy życia we wszechświecie, w którym jest najwyższym zarządcą. Kontroluje gunę pasji (rajo-gunę).

Brahmacarya – ślub pełnego celibatu; pierwszy z czterech etapów życia duchowego.

Brahmajyoti – duchowy blask emanujący z transcendentalnego ciała Pana Kryszny i oświetlający świat duchowy.

Brahman – (1) oddzielna istota duchowa, czyli dusza indywidualna (2) bezosobowy, wszechprzenikający aspekt Najwyższego; (3) Najwyższa Osoba Boga; (4) mahat-tattva, czyli totalna substancja materialna.
Bramin – osoba obeznana z Wedami, która zna ostateczny cel życia i może nauczać innych; pierwsza z czterech warstw społecznych.

Brahmastra – potężna broń nuklearna uaktywniana za pomocą intonowania określonych mantr; stosowana w wedyjskiej sztuce wojennej.

Bramin – w wedyjskim podziale społecznym członek najbardziej inteligentnej grupy społecznej.

Buddha – inkarnacja Kryszny. Pojawił się, by propagować filozofię pustki, która stoi w sprzeczności z Vedami. Miało to na celu powstrzymanie ofiar ze zwierząt, które w tych czasach spełniano powołując się na Vedy.

Caitanya Mahaprabhu – inkarnacja Kryszny, który pojawił się około 500 lat temu w Navadvipie, we wschodnim Bengalu, aby nauczyć ludzi yuga-dharmy (głównego procesu religijnego dla tego wieku), czyli zbiorowego intonowania świętych imion Boga.

Demon – osoba przeciwna służbie oddania dla Pana Kryszny.

Dharma – wieczna religia; zasady religijne.

Dhyana-yoga – siódmy z ośmiu etapów procesu yogi mistycznej.

Durga – uosobienie energii materialnej, będąca również jej nadzorcą; żona Pana Śivy.

Garbhadhana-samskara – obrzęd spełniany przez rodziców przed poczęciem dziecka w intencji jego oczyszczenia.

Goloka Vrindavana (Krysznaloka) – najwyższa planeta w świecie duchowym, siedziba Pana Kryszny.

Gopi – pasterki z Vrindavany, przyjaciółki Kryszny związane z Nim miłością małżeńską i słynące jako Jego najbardziej oddane i zaufane wielbicielki.

Gopas – pasterze.

Govinda – (go – krowy, zmysły, ziemia; vinda – ten, kto sprawia przyjemność) "ten, który sprawia przyjemność krowom, zmysłom i ziemi"; inne imię Kryszny.

Goswami – ten, kto panuje nad umysłem i zmysłami; tytuł osoby prowadzącej życie ascety.

Grhastha – osoba prowadząca uregulowane zasadami życie rodzinne; drugi etap życia duchowego w kulturze wedyjskiej.

Guna – dosłownie: sznur, lina, cecha, własność. Kategoria filozoficzna, a zarazem cecha natury materialnej. Występują trzy guny: tamas (ignorancja), rajas (pasja) i sattva (dobroć).

Guru – mistrz duchowy.

Gurv-astakam – napisana przez Śrila Viśvanatha Cakravartiego Thakurę (1654-1730). Ośmiozwrotkowa modlitwa wychwalająca mistrza duchowego śpiewana rano przez Vaisnavów.

Hare Kryszna (mantra) – zob.: Maha-mantra

Hatha-joga – ćwiczenie pozycji siedzących oraz kierowania oddechem w celu oczyszczenia się oraz uzyskania kontroli nad zmysłami.

ISKCON – skrót od International Society for Krishna Consciousness; założony w 1966 roku w Nowym Jorku przez Śri Śrimad A.C. Bhaktivedantę Swamiego Prabhupada.

Iśopanisad – jeden ze 108 Upanisadów.

Iśvara – "władca"; (1) osoba mająca władzę w świecie materialnym; (2) najwyższy iśvara (parameśvara), Najwyższa Osoba Boga, Śri Kryszna.,

Japa – intonowanie mantry Hare Kryszna na drewnianych koralach; forma indywidualnej medytacji.

Jiva – wieczna, indywidualna dusza.

Jnana – (1) wiedza duchowa albo zrozumienie, które pozwala rozróżniać pomiędzy ciałem materialnym a duszą; (2) poszukiwanie prawdy na planie filozoficznym; (3) wiedza materialna ograniczona do dwudziestu czterech elementów natury.

Jnani – osoba, która usiłuje osiągnąć doskonałość duchową za pomocą kultywowania wiedzy na drodze spekulacji filozoficznej.

Jnana-yoga – ścieżka zdobywania wiedzy. Ten, kto nią podąża, usiłuje osiągnąć doskonałość duchową kultywując wiedzę zdobywaną przez czytanie pism świętych i spekulację filozoficzną. Ten sposób realizacji duchowej pozwala osiągnąć bezosobowego Brahmana.

Jogin – transcendentalista dążący do zjednoczenia się z Najwyższym.

Kali – półbogini, której czciciele ofiarowują mięso; jedna z form Durgi.

Kali-yuga – obecny wiek, ostatni z cyklu czterech wieków. Trwa 432 000 lat, z czego minęło już 5 000 lat. Jego cechami charakterystycznymi są: kłótnia, hipokryzja, zanik religii i pogoń za materialnym komfortem.

Kama – pożądanie.

Karatale – rodzaj czyneli.

Karma – działanie w świecie materialnym. Zawsze przynosi jakiś rezultat, zły bądź dobry, który staje się przyczyną uwikłania.

Karma-yoga – ścieżka realizacji Boga polegająca na oddawaniu owoców swego działania Bogu.

Karmi – działający dla materialnego rezultatu; materialista.

Kryszna – "wszechatrakcyjny"; oryginalne imię Najwyższego Pana w Jego oryginalnej transcendentalnej formie; Najwyższa Osoba Boga.

Krysznaloka – patrz: Goloka.

Kirtan – zbiorowe intonowanie imion Boga.

Ksatriya – osoba pełniąca obowiązki administracyjne lub wojskowe; druga warstwa w społeczeństwie wedyjskim.

Ksetra – "pole"; materialne ciało.

Ksetra-jna – (ksetra – pole albo ciało; jna – znawca) ten, kto jest znawcą ciała. Ksetrajna jest zarówno dusza, jak też Dusza Najwyższa – dusza indywidualna jest znawcą swego ciała, a Dusza Najwyższa jest znawcą wszystkich ciał.

Laksmi – bogini fortuny, wieczna towarzyszka Narayana.

Lila – rozrywki, którym Najwyższy Pan oddaje się dla przyjemności własnej i Swoich bhaktów

Mahabharata – epopeja przedstawiająca historię wojny między Pandavami a Kauravami zakończonej wielką bitwą na polu Kuruksetra; skompilowana przez Vyasadevę. Najważniejszą częścią Mahabharaty jest Bhagavad-gita.

Maha-mantra – wielka mantra:
Hare Kryszna, Hare Kryszna, Kryszna Kryszna, Hare Hare
Hare Rama, Hare Rama, Rama Rama, Hare Hare.

Mahajanowie – wielkie samozrealizowane dusze, autorytety w dziedzinie świadomości Kryszny.

Mahatma – dosłownie: "wielka dusza", wzniosły bhakta Pana.

Mantra – transcendentalny dźwięk zdolny uwolnić umysł od złudzenia.

Maya – (ma – nie; ya – to) złudzenie; zapomnienie o związku duszy z Kryszną; także niższa, iluzoryczna energia Najwyższego Pana.

Mayavadi – zwolennik filozofii Śankary (głoszącej, że ostatecznie Absolut jest bezosobowy, a żywa istota równa Bogu).

Muni – mędrcy.

Moksa – wyzwolenie z więzów materii.

Mridanga – dwustronny bęben używany przy śpiewaniu świętych imion Pana.

Mukti – wyzwolenie z egzystencji materialnej.

Narayan – pełna, czteroręka emanacja Kryszny przewodząca na Vaikunthach; Pan Visnu.

Nirvana – "wyzwolenie"; (1) w Bhagavad-gicie: wyzwolenie ze świata materialnego, gdy dusza wraca do świata duchowego; (2) zgodnie z interpretacją buddyjską: wyzwolenie się z ciała, co oznacza, że dusza kończy swą indywidualną egzystencję.

Nrsimhadev – inkarnacja Pana w postaci pół-człowieka pół-lwa.

Om (Omkara) – transcendentalna wibracja dźwiękowa reprezentująca Prawdę Absolutną.

Paramahamsa – "najlepszy z łabędzi"; osoba, która doskonale odróżnia ducha od materii.

Paramatma – Naddusza; Pan Visnu, który przebywa w sercu każdej żywej istoty.

Patalaloka – niższy system planetarny, na którym żyją demony.

Prakrti – materialna natura. Kontroluje wszystkie zjawiska zachodzące w tym świecie, jak również wszystkie uwarunkowane żywe istoty; sama jednak znajduje się pod bezpośrednią kontrolą Pana.

Prasadam – dosłownie: "łaska Pana"; pokarm lub inne przedmioty uduchowione w akcie ofiarowania ich najwyższemu Panu, następnie przyjmowane przez bhaktów.

Półbogowie – są to istoty bardziej zaawansowane od ludzi. W świecie materialnym są trzydzieści trzy miliony półbogów pełniących funkcje administracyjne i każdy z nich odpowiedzialny jest za jakiś aspekt zarządzania we wszechświecie (np. ciepło, światło, wodę czy powietrze).

Purany – uzupełniające pisma wedyjskie; składa się na nie osiemnaście ksiąg objaśniających nauki Wed. Zawierają opowieści historyczne i alegorie. Należy do nich m.in. Śrimad Bhagavatam.

Purusa – "podmiot radości"; odnosi się albo do indywidualnej duszy albo do Najwyższego Pana.

Purusottama – "najwyższy podmiot przyjemności", "najwyższa osoba"; jedno z imion Kryszny.

Radharani – Radharani jest największym bhaktą Pana Kryszny i Jego wieczną towarzyszką. Uważana jest też za ucieleśnienie wewnętrznej, duchowej mocy przyjemności Kryszny.

Raghunath das Goswami – wielki bhakta Śri Kryszny Caitanyi Mahaprabhu, żyjący w tym samym okresie co Pan Caitanya. Był jednym z sześciu Goswamich, którym powierzono kontynuowanie misji Pana Caitanyi, czyli głoszenie świadomości Kryszny na całym świecie.

Rajo-guna – jedna z cech natury materialnej – cecha pasji.

Rama – (1) imię Kryszny, które znaczy "źródło niekończącego się szczęścia"; (2) Balarama, brat Kryszny; (3) Ramacandra, inkarnacja Kryszny; przykład doskonałego władcy.

Ramayana – epos autorstwa Valmiki Muniego opisujący pojawienie się i czynności Pana Ramacandry.

Risabhadev – inkarnacja Kryszny w postaci wielkiego króla.

Rupa Goswami – (1489-1564) wielki święty z Indii; bezpośredni uczeń Śri Caitanyi Mahaprabhu. Był jednym z sześciu Goswamich, którym powierzono kontynuowanie misji Pana Caitanyi, czyli głoszenie świadomości Kryszny na całym świecie.

Rasa-lila – rozrywka, w której znajduje wyraz czysta duchowa miłość między Kryszną a Jego najbardziej zaawansowanymi wielbicielkami – pasterkami z Vrindavany.

Risi – mędrcy

Sac-cid-ananda-vigraha – transcendentalna postać Pana, wieczna, pełna wiedzy i szczęścia.

Sampradaya – sukcesja mistrzów duchowych łącznie z ich uczniami – zwolennikami danej szkoły duchowości. Samskara – seria oczyszczających obrzędów wedyjskich, spełnianych w ciągu całego życia człowieka.

Samsara – cykl powtarzających się narodzin i śmierci w świecie materialnym.

Sanatana – "wieczny".

Sanatan Goswami – (1488-1588) brat Rupy Goswamiego; jeden z bezpośrednich uczniów Śri Caitanyi Mahaprabhu. Był jednym z sześciu Goswamich, którym powierzono kontynuowanie misji Pana Caitanyi, czyli głoszenie świadomości Kryszny na całym świecie.

Sankhya – (1) analityczne odróżnianie ducha od materii; (2) ścieżka służby oddania zaprezentowana przez Pana Kapilę, syna Devahuti, który jest inkarnacją Kryszny.

Sannyasi – mnich, który przyjął wyrzeczony porządek życia (sannyasę).

Sanskryt – język Ved; najstarsze pismo świata; z sanskrytu wywodzi się wiele języków współczesnych.

Sarva-gatah – "wszechprzenikający"; cecha duszy. Znaczy to, że dusza może żyć wszędzie w materialnym wszechświecie.

Sattva-guna – jedna z cech natury materialnej; cecha dobroci.

Swami -"pan"; tytuł sannyasina.

Śankaracarya – wielki filozof, który ustanowił doktrynę advaita (niedualizmu), podkreślającą bezosobową naturę Boga i tożsamość wszystkich dusz z niezróżnicowanym Brahmanem.

Śastra – pisma objawione; literatura wedyjska.

Śiksastakam – jedyne osiem wersetów, jakie pozostawił po Sobie Pan Caitanya Mahaprabhu.

Śiva – "pomyślny"; potężny półbóg i wielki bhakta; odpowiedzialny za niszczenie wszechświata.

Śridhar Swami – (1429-1529) wielki bhakta Pana; autor komentarza do Śrimad-Bhagavatam.

Śrimad-Bhagavatam – jedna z osiemnastu Puran, zwana powszechnie "nieskazitelną Puraną". Zapisana została pięć tysięcy lat temu przez Śrila Vyasadevę, który przeznaczył ją specjalnie dla ludzi żyjących w obecnym wieku hipokryzji i kłótni. Oryginalny komentarz do Vedanta-sutry (tego samego autora), który uważany jest za śmietankę całej literatury wedyjskiej.

Sanatana-dharma – wieczne zajęcie, religia wszystkich żywych istot, czyli służba oddania dla Pana.

Sankirtana – zbiorowe intonowanie świętych imion Boga; w szerszym znaczeniu – zbiorowe lub publiczne gloryfikowanie Pana.

Sannyasa – życie w wyrzeczeniu. Czwarty etap życia duchowego w kulturze wedyjskiej.

Sari – tradycyjny strój noszony przez kobiety w Indiach.

Śastry – pisma objawione.

Śrimad Bhagavatam – "nieskazitelna Purana" objaśniająca czystą służbę oddania dla Najwyższego Pana.

Smrti – pisma objawione będące uzupełnieniem śruti, czyli oryginalnych ksiąg wedyjskich (Wed i Upaniszad); zaliczają się do nich Purany i Itihasy.

Surabhi – transcendentalne krowy ze świata duchowego, spełniające wszelkie pragnienia.

Svayamvara – ceremonia, podczas której córka króla może wybrać sobie męża.

Swami – zob.: Goswami.

Śastra – pisma objawione, np. księgi wedyjskie.

Śravanam kirtanam visnoh – słuchanie i mówienie bądź śpiewanie o Panu Visnu (Krysznie).

Śruti – wiedza uzyskana dzięki słuchaniu; oryginalne pisma wedyjskie (Wedy i Upaniszady) pochodzące bezpośrednio od samego Najwyższego Pana.

Śudra – osoba niezbyt inteligentna, zdolna tylko do prostych prac; czwarta warstwa społeczna.

Śudrani – kobieta z warstwy śudrów.

Tamo-guna – jedna z cech natury materialnej; cecha ignorancji.

Tapasya – dobrowolne podjęcie wyrzeczeń dla wyższego celu; pokuta.

Tilaka – znaki z glinki, jakie bhaktowie malują sobie na czole i w określonych miejscach na ciele dla przywołania duchowej pomyślności.

Tulasi – uświęcona roślina czczona przez bhaktów Visnu.

Transcendentalny – istniejący ponad materią, poza światem materialnym; wykraczający poza zasięg poznania zmysłowego; boski, duchowy.

Upanisady – dział Ved opisujący Prawdę Absolutną.

Vaikuntha – vai znaczy "bez", a kuntha znaczy "niepokój". Wieczne planety świata duchowego. Wszyscy żyją tam w wiecznym szczęściu i wiedzy, pełniąc służbę oddania dla Pana Visnu (Kryszny).

Vaisnava – wielbiciel Najwyższej Osoby Boga.

Valmiki – wielki mędrzec i uczony wedyjski. Autor Ramayany, jednej z najważniejszych powieści literatury wedyjskiej.

Varnaśrama-dharma – instytucja społeczeństwa wedyjskiego podzielonego na cztery varny i cztery aśramy.

Vasudev – "syn Vasudevy"; imię Kryszny.

Vedanta-sutra – wielki traktat filozoficzny Vyasadevy, na który składają się aforyzmy (sutry) mówiące o naturze Prawdy Absolutnej.

Wedy – oryginalne pisma objawione, po raz pierwszy wypowiedziane przez Samego Pana. Około pięciu tysięcy lat temu mędrzec Vyasadeva podzielił oryginalną jedną Vedę na cztery: Rig, Yajur, Sama i Atharva, aby umożliwić osobom mniej inteligentnym jej zrozumienie.

Wedanta – szkoła filozoficzna, której założenia przedstawiono m.in. w Vedanta-sutrach Śrila Vyasadevy. Podsumowuje filozofię Wed i przedstawia Krysznę jako najwyższy cel procesów duchowych.

Vaikuntha – dosłownie: "miejsce, gdzie nie ma niepokoju; świat duchowy

Vaisnava – wielbiciel Najwyższego Pana Visnu (Kryszny); wisznuita.

Vaiśya – osoba zajmująca się pracą na roli, hodowlą krów lub kupiectwem; trzecia warstwa w społeczeństwie wedyjskim.

Vanaprastha – osoba, która wycofała się z życia rodzinnego; trzeci etap życia duchowego w kulturze wedyjskiej.

Varna – warstwa społeczna w dawnych Indiach. O przynależności obywatela do danej varny decyduje jego zajęcie, a także właściwa mu mieszanka trzech gun natury materialnej. Zob. też: Bramin; Ksatriya; Vaiśya; Śudra.

Varna-sankara – dzieci spłodzone wbrew wedyjskim zasadom religijnym; ogół takich dzieci określa się mianem niepożądanej populacji.

Varnaśrama-dharma – wedyjski ustrój społeczny oparty na podziale na cztery warstwy społeczne i cztery etapy życia duchowego. Zob. też: Varna; Aśrama.

Virat-rupa – kosmiczna forma Najwyższego Pana.

Visnu – Najwyższy Pan; ekspansje Kryszny na Vaikunthach oraz w świecie materialnym (odpowiedzialne za jego stwarzanie i utrzymywanie).

Visnu-tattva – pełna ekspansja Najwyższego Pana.

Vrindavan – transcendentalna siedziba Pana Kryszny, zwana również Goloka Vrindavan albo Krysznaloką. Miasteczko Vrindavan leżące w okręgu Mathury w Uttar Pradesh (Indie), gdzie Kryszna pojawił się 5 000 lat temu, jest manifestacją duchowej siedziby Kryszny na Ziemi.

Vyasadev – literacka inkarnacja Boga; kompilator Ved, autor Puran, Mahabharaty i Vedanta-sutry.

Yoga – "łączenie"; ścieżka połączenia się z Najwyższym.

Yogin – (1) osoba praktykująca którykolwiek z procesów yogi; (2) yogin podążający ścieżką yogi mistycznej, czyli astanga-yogi; (3) najwyższy yogin, bhakta (bhakti-yogin).

Yudhisthir Maharaj – wielki król opisany w Pierwszym Canto Śrimad-Bhagavatam; brat Arjuny; zwycięzca wielkiej bitwy na polu Kuruksetra.

Yuga – epoki w życiu wszechświata pojawiające się w powtarzającym się cyklu czterech.

Yuga-dharma – najbardziej efektywny proces samorealizacji dla danego wie

yogamaya

Post autor: yogamaya » 18 wrz 2007, 09:09

Zachęcam też do korzystania ze Słownika terminów sanskryckich.

ODPOWIEDZ